NewsRecord Weekly Publication

Pikpik sa Abaga

Ni Henry Sandoval

Epekto sa Baho

Sa miaging mga semana natingala ug daku ang hepe sa City Health Office (CHO) sa pagtaas sa kaso sa hilanat, ubo ug hubak sa usa ka barangay sa San Carlos sigun sa report sa mga health worker sa maong barangay.  Dali nga mimando si Dr. Arnel Portuguez sa tanang health worker sa pagkuha ug datus sa mga pumuluyo ug nganong mitaas ang mga kaso sa maong sakit.  Sa report nga gihimo sa iyahang mga health worker ang mga ginikanan nga ilahang gipang interview mireklamo sa baho nga gikan sa San Carlos Bioethanol, Inc. (SCBI).

Matud pa ni Portuguez  dali siya mitawag  kang Judito Salvador  sa SCBI bahin sa problema sa Barangay Punao. Mihimo ug usa ka pulong-pulong  didto sa Barangay Punao ang SCBI, City Waterworks Department, ug ang barangay. Gitambungan kini sa CHO. Didto mi esplikar ang spokesman sa maong kompaniya nga ilahang paninguha-on nga ma minimize ang maong baho nga gikan sa SCBI.

Ug mi-esplikar pa siya,  matud pa ni Portuguez nga akong nahinabi, nga dili ang ilahang kumpaniya ang nagpaguwa ug pula ug baho nga tubig  padulong sa dagat. Ang usa sa may punong nga duol ra sad sa ilahang kumpaniya ang mangayo nila ug waste para nga dali ra makahimo ug lumot sa maong punong. Ug matud pa kuno niya nga human magamit ang waste nga anaa sa sulod sa punong ipaguwa kini ug adto na kini punta sa mga kanal mosubay padulong sa dagat.

Usa usab kuno ang gigamit nga waste nila sa pag spray sa kampo nga adto usab muagi sa kanal nga gagmay padulong usab sa dagat. Nga ang kining tanan nakahimo ug ka daot sa mga tawo nga ang gisaligan mao ang pagkuha ug isda diha sa mga piliw. Ang gi-esplikar ni Mr. Salvador mao ra gihapon nga esplikasyon nga sa usa ka meeting diha sa Talave nga naimbitar ang News Record. I-minimize ang baho. Nga dili maka apekto sa kalawasan sa tawo ang maong baho matud pa sa atong medical certificate nila.

Karon kay ang CHO na man ang mireklamo sa maong gipamatyag sa mga bata, asa man ka kita ug medical study nga ang baho dili makahimo ug sakit?

Gawas pa sa giingon nga ang mga punong nga migamit sa ilahang hugaw nga tubig maoy mipaguwa sa maong tubig ngadto na sa dagat, dia man koy video nga nakuha sa pag-ariya nila ug baklag nga tubig nga miagi sa kanal diha sa tapad sa eskuylahan. Nga ang maong pag-ariya sa tubig murag baha nga gamay. Nga ang usa sa nagdokumento niini usa usab ka ahensya sa gobyerno nga ang kanal ani nga maagi-an wala nay kalipay ang namuyo nga mga agokoy ug alingkara. Ug dinhi sa siyudad ang namuyo moangal sa baho nga dili permanente unsa na kayha tong mga barangay nga anaa sa kilid sa maong central nga nakahigop sa baho halos 24 oras.

Matud pa ni  Portuguez manghinaut siya nga mahatagan ug kasulbaran ang maong problema. Ang atong Ecological Solid Waste Management Office unsa sad kayhay gihimo nga  rekomendasyun mahitungod aning problema sa baho nga baklag aning ethanol? Kay sa akong dungog ang San Carlos Hall of Famer ug usa sa pinaka environment-friendly sa tibuok Asia. 

Nakadungog ko nga dunay mibisita sa atong mayor nga consultant sa solid waste nga mi komentaryo sa maong sistema sa central. Nga aduna kuno silay solusyon nga mahimo sa problema sa maong central. Dili minimize ang solusyon sa maong baho nga naka apekto sa mga bata dinha sa Barangay Punao kon dili solusyon nga ma-eliminar gayud kanang baho diha sa SCBI.

**********

Lain usab nga problema sa maong barangay mao ang tubig nga giinom sa mga tawo. Level 2, matud pa ni  Portuguez, ang paagi sa pagkuha ug tubig ilimnon sa mga tawo. Ug sa gi-analisar ang tubig positibo kini sa coliform. Nagpasabot nga dili pwede imnon ang tubig nga ginagamit sa mga tawo.                          Nahinabi usab niya ang kapitan sa maong barangay ug misaad kini nga  mopa-estalar na ug tubig gikan sa stub-out sa linyada sa tubig. Ug sa doktor pa kanus-a pa man magpata-od unya ra ug muatake na sad ang diarrhea sa maong barangay. Kapitan gamay ra na nga budget sa barangay para sa kaayuhan sa imohang katawhan nga gapapungko nimo sa maong katungdanan.

**********

Matud pa ni Presidente Benigno Aquino III, "Ikukulong ang mga illegal loggers." Tinud-anay na ang kampanya ni PNoy sa mga illegal loggers.

Funded by World Bank nga ang project manager niini mao ang City Agriculturist Mr. Edgar dela Cruz ug Asst. Project Manager Mr. Rufino Eraula, nakatanum na sa miaging tuig ug mga kahoy sa 50 hectares dinha sa kabukiran. Ang maong proyekto 121 hectares gayud ug karon gitutukan sa Department of Agriculture.

Niadtong Hunyo 20, gihimo ang usa ka seremonyas didto Barangay Prosperidad. Ang maong seremonyas gitambongan ni Mayor Ginggo Valmayor, Department of Environment of Natural Resources staff, Mr. Edgar dela Cruz-Project Manager, Mr. Eraula-Asst. Project Manager, Pastor Poraz sa Seventh Day Adventist Church, Barangay Prosperidad Officials, AMA People Organization. 

Ang maong programa mi sentro sa 19,000 mil ka high value fruit trees nga itanum sa pagkasunod adlaw sama sa rambutan, lanzones, pomelo, siko karabao ug uban pang mga prutas. Ang target date sa maong proyekto mahuman sa pagtanum karong umaabot nga Hulyo 31. Ang target nga mga lugar nga matamnan mao ang Sitio Mayana, Agik-it, Agtutunoy ug Mayupo, Barangay Prosperidad.

Manghinaut lang ta nga ang mga produkto unya sa mga gitanum mahiabot dinhi sa siyudad sa San Carlos. Nganong miingon kong maayo untag maabot diri? Tua na may mga dagko kaayong truck nga taga luyo nga mangumpra sa atong produkto. Dili na kaabot diri. Ug makaabot man tuod pinili-an na lang tawon.

More Power sa Local Government Unit ug sa City Agriculture Office!

**********

Usa ka concerned citizen ang mitawag kanako sa cellphone mahitungod sa usa ka service sa gobyerno nga dili ra ka usa nga gigamit sa pagpangumpra sa maong driver ang salakyan. Mga alas 5:30 sa hapon nanawag ug mi report nga naa na sad ang maong sakyanan ug mao ra gihapon ang driver nga ga drive atong sakyanan.

Hoy! Maulaw sad ka sa mga tawo nga gatan-aw nimo nga mogamit sa salakyan sa gobyerno.

Dili lang sa nako hisgutan ang imong ngalan ug ang opisina nga imong gi trabahu-an para maka usab ka sa imohang style ba. Daghan ang nakakita kanimo ug ayaw na usba kay sa sunod mailhan naka unya sa mga nagbasa ug News Record.