Pikpik sa Abaga
Ni Henry Sandoval
‘Health is wealth’
Nahimong pagya sa usa ka customer sa usa ka hotel dinhi sa siyudad sa San Carlos sa dihang mi check-in kini siya. Foreigner lagi ug perti ka selan kini sila basta ang kalimpyo na ang hisgutan. Mipa-book ug dayun kining sulod sa iyahang kwarto. Sa dihang miguwa nahinabi niya ang tag-iya sa maong hotel dinhi sa San Carlos.
Matud pa sa foreigner, "You have a beautiful place and surroundings. The room is very clean, but one thing is your comfort room smells so stinky." Tubag sad ang tag-iya nga, "No, sir. That's the odor coming from SCBI which produces ethanol."
Naalaan matud pa niya ang ilahang comfort room. Ambot sad ug ngano ning wala man gihapon solusyon ani ilahang kabaho gisabwag sa kahanginan. Ug sa ako ra bang pag paniid murag aduna nay usa ka pundok nga gapadagan ug usa ka signature campaign batok sa SCBI.
Niadtong milabay nga semana na-schedule sa among editor ang pagbisita sa SCBI pinaagi kang Judito Salvador. Hapit gayud namo wala maabti kay nasugat-an na man lang namo sa entrance sa maong planta si Salvador kuyog sa grupo niya nga mohimo ug usa ka medical mission sa Hacienda Vascuña.
Mikuyog si Salvador kanamo ug didto iya ming gipakita sa bag-ong evaporator nga matud pa niya dinha muagi ang hinugas ug maoy mokontrolar sa maong baho nga hinugas dayon muagi sa aenerobic digester dayun diretso sa lagoon nga anaa mahimutang sa sulod sa SCBI. Ug magpaduol ka sa maong punong dili ka kasabot sa imohang batyagon kay baho man kaayo. Pero matud pa ni Salvador nga wala pa makumpleto ang pagsigo sa mga valve niini ug dako kaayo nga posibilidad nga ug ilahang paandaron mahimong mo alkanse ang kompaniya ug bali P 40 M sa matag bulan. Sa dihang nangutana ang among editor ug pila ka porsento nga makuhaan ang hugaw mitubag siya nga mga 30 to 40 ka porsento nga mawala wala ang baho.
Didto sa guwa nga punong diin didto ang hinugas sa sulod nga punong modiretso aduna usab silay mga tubo nga didto padulong sa ilahang reservoir ug didto itagtag sa ilahang underground nga mga tubo sa kampo nga maoy mosilbeng abono sa tubo.
Human sa iyahang esplikasyon nangutana ko niya nga dinha man kayha sa mga talamnan sa tubo ninyo gipaagi ang maong mga hugaw nga tubig, ngano man nga hasta sapa sa Kainggat inyo man sang gibubo-an nga labihang dakoa sa epekto sa adlaw-adlaw nga panglihok sa mga tawo? Matud pa ni Salvador wala gayud siya masayud ug walay report sa ilahang opisina nga ang sapa sa Kainggat napula, nabaho ug tulo ka adlaw. Imbis nga mouli mikuyog siya namo ngadto sa Purok Kainggat ug didto ang mga tawo na ang misulti niya sa nahitabo nga pagpula ug pagbaho sa maong sapa. Ug tungod kay tin-aw na ang tubig nakita pa ni Salvador ang pipila ka mga tawo nga naligo, nanglaba, ugnanghugas sa maong sapa.
Sa committee hearing sa Sangguniang Panlunsod usa sa mga tigpamaba sa SCBI nga miingon nga walay igong basehan nga ang baho nga gikan sa SCBI makahimo ug sakit sa katawhan. Kay gani matud pa niya ang report sa doktor nga mihimo ug medical mission sa Hacienda Vascuña ang hilanat ug ubo ug katolkatol sa mga ubang tawo tungod kuno sa mga drainage nga hugaw ug gani aduna pay tulo ka buok nga na hospital kay na dengue.
Si Honorable Oring Macuñana ang nangutana bahin sa pagkamatay sa mga isda ug ang paglugwa sa mga kinhason ug gani nahinabi niya ang ubang residente ug opisyal sa barangay sa Sipaway nga mao na karon ang dako nga kabalaka sa katawhan dili lang sa Sipaway kun dili sa mga baybayong dagat nga sa diin naabot sa hugaw nga tubig nga gikan sa SCBI. Sa akong pagpaminaw sa ilahang gitubag walay klaro. Ug naka dungog pa gani ko nga dunay komento sa usa sa nagpungko sa lamesa nga mga report kana nga undocumented.
Akong amigo sa Bantay Dagat nga mihimo ug report sa mga ahensya nga concerned matud pa niya ang tanan niya nga report documented kana. Ug kay naminaw man siya ug apil matud pa niya, "Kanami ra ingnon nga isuksok ni akong USB parang makakita mo sa report." Pero lagi kay maminaw man lang ang mga bisita wala kay mahimo.
Balik sa sakit nga giingon nila nga dili maka apekto sa mga pumuluyo natubag kini sa dihang mitindog ang atong City Health Officer sa San Carlos. Tumbok ang mga lugar nga diin misaka ang kaso sa ubo, hilanat, ug sip-on. Nalimot siguro sila sa kaso sa Barangay Punao diin mipahimo ug usa ka survey si Dr. Portuguez sa maong barangay tungod kay natingala siya nga mitaas ang kaso sa maong mga sakit sa maong lugar.
Ang report sa mga Barangay Health Worker nga ang mga ginikanan na ang misulti nga tungod sa kabaho nga gikan sa SCBI nangasakit ilang mga anak. Ug dili nato na malalis nga ug baho ang masimhot sa tawo makadaot gayud labi na nga gasagol ang mga elemento sa paghimo ug ethanol sa maong planta.
Tinuod nga nakatabang sa ekonomiya, nakahatag ug pagkaon sa lamesa, labi na sa gatrabaho diha sa maong planta apan angay timbang-timbangon sa mga anaa sa gahum ang mahimo unyang kadaot sa kinabag-an nga pumuluyo sa siyudad sa San Carlos. Kaming mga kabos ang labihan nga maapektuhan tungod kay wala mi ikasarang sa pagpalit ug tambal diha sa mga botika. Ug kinsa ba gayud ang gusto nga magsakit?
Panahon na siguro nga makat-on ta sa atong katungod sa pagpakabana sa mga panghitabo karon. Ug matud pa sa akong Maestra sa Grade IV niadtong ninglabay nga panahon, "Health is Wealth".
No comments:
Post a Comment