Human sa EDSA

Komentaryo 

Ni Dodong Mondragon

I. Daklit sa Kasaysayan

                Dunay mga tawo nga mangutana unsa na man ang kinabuhi sa Pilipinas pagka human sa EDSA Revolution?  Nagahandum sila hamunada unta ang sud-an sa lamesa pero hangtod karun bulad lang gihapun.  Gani daghan pang mga Pinoy nga myembro sa grupo nga mga "katok" buot ipasabut kakha-toka.  Pero kining maong pangutana wala maka-igo sa punto.  Aron malinawan kining maong panguntana atong balik-balikon ang kapanahunan ni Presidente Ferdinand Marcos.

            
    Sa dihang hapit na matapos ang iyang termino pagka president ug dili na sya mahimung magpapili pag-usab sumala sa konstitusyon, iyang giplanohan nga iyang asawang si Imelda ang modagan pagka presidente.  Apan iyang nakita nga matrabisiya ug dili makadaog kini sa eleksyon, naghinu na usab sya ug laing plano aron dili mataktak sa gahum.  Iyang gikasabut ang pipila ka mga heneral sa military kon unsay maayong buhaton.  Ug niadtong September 21, 1972 medeklalar sya ug Martial Law sa rason nga ang nasod namiligro sa hulga sa komyunista kauban sa mga oligareho nga buot moilog sa panggobyerno.

                Pero ang labing tinuod nga rason mao ang gusto syang magpabilin sa gahum ug sa pagdeklara niya ug balaod militar iyang gipasira ang kongreso ug uban pang mga ahensya sa gobyerno nga makabalda sa iyang mga plano.  Iyang gipasikop ug gibilanggo ang mga senadores sama ni Ninoy Aquino, Jose Doikno, Soc Rodrigo ug uban pang mga kritiko sa administrasyon.  Ang mga radyo, telebisyon, mantalaan iyang gipaserhan gawas niadtong pipila nga kontrolado niya nga maoy gigamit sa iyang propaganda.

                Niining panahona, si Marcos ang balaod ug sya lamang ang masunod pinaagi sa Presidential Decree.  Ug dinhi misugod ang dakong abuso ug ang katawhan wala nay kagawasan.

                Ginadili ang manaway sa gobyerno ni Marcos.  Kon kinsa kadtong mahibal-an nga mopahayag nga dili uyon sa iyang pamaagi, dakpon dayon.  Iyang gipakanap ang iyang irong buang sa military ug pulis sa tibuok nasud aron mangita kon kinsa ang manaway sa iyang gobyerno.  Ang uban niini, moipon sa mga labor union, sa mga estudyante ug tulunghaan, motipon sa kalihukan sa simbahan ug uban pang mga organisasyon aron lang makakuha ug impormasyon kon kinsa kadtong may pagsupak sa pamaagi ni Marcos. 

                Kon ikaw mahibal-an nga wala mahiuyon sa gobyerno ayaw lang katingala nga kalitan ka lang ug signit kay ikaw usa ka subersibo ug magpasalamat kon adto ka mahidangat sa bilang-guan kay kalabanan niini, wala na dungga hangtod karon ug ang uban makit-an na lang ang patayng lawas sa kadaplinan.  Uso na ang ginatawag nga "salvaging" or "extra-judicial killing."

                Sa panahon ni Marcos, kalipay kaayo sa mga sundalo ug pulis nga may sakit sa utok ug sadista kay natuman ang ilang damgo sa kalami nga mosakit ug tawo.  Kalabanang mga patayng lawas nga makit-an dunay timailhan nga kini gikastigo una sa wala pa patya.  Kini akong gisaysay usa lamang sa daghang paagi kon ginsa pag terrorize ni Marcos ang mga tawo nga ang kalabanang Pilipino nangiyugpos lamang tungod sa kahadlok.

                Nahimagta lamang ang mibaton ug kaisog ang katawhang Pilipino sa dihang ilang gipapatay si Ninoy Aquino niadtong Agosto 21, 1983.  Dinhi misugod ang mga kalihukan kontra sa diktadora ni Marcos nga daghan na ang misalmot sa mga rallies ug demostrasyon sa kadalanan.  Mga nagkalaing-laing hut-ong sa katilingban sama sa mga trabahador, negosyante, estudyante, magtutudlo, mangingisda, mag-uuma, mag madre ug pari ug uban pang mga personahe nga kaniadto, mahadlokon nga mopadayag sa ilang sentemiento, karon maisugon na mopakita sa kadalanan.

                Dinhi nag-anam ug kahuyang ang gahum ni Marcos.  Sa sulod sa military nabalhin ug duna nay nakonsensya nga mi-abut ang mga punto nga may plano ikudeta si Marcos.  Apan kining maong plano nabulilyaso busa si Enrile, Ramos ug ang kaubang sundalo sa RAM o Reform Armed Forces Movement mitago sa Campo Aguinaldo ug naghulat na lamang kon kanus-a sila sulungon sa mga sundalo ni Marcos. 

                Dinhing higayona, ninghangyo sila si Enrile ug pakitabang sa katawhan ug si Cardianl Sin nanawagan nga panalipdan sila.  Tungod kay hinog na kaayo ang "People Power" sa mga tinuig nga kalihukan gikan pa sa tuig 1983, dali kaayo natapok ang mga katawhan aron magbarikada sa EDSA aron panalipdan ang Camp Aguinaldo.

Ipadayon sa sunod nga edisyon.

-Editor